Nu het stof van de transitie Wmo, Jeugdzorg en Participatie daalt worden langzaam maar zeker de contouren van het nieuwe zorgstelsel zichtbaar. De inrichting van het nieuwe zorgstelsel in het sociale domein omvat een zorgketen die zich uitstrekt van vrijwilligers, burgerinitiatieven, welzijn, thuiszorg, wijkverpleging en 1e lijn dat in meer of mindere mate verbonden door sociale wijkteams van de verantwoordelijke gemeente. De belangrijkste financiering en daarmee ook een stuk van de regie vindt plaats via de Wmo 2015, maar delen van de zorg worden ook betaald door het zorgkantoor (Wlz) of door de zorgverzekeraar (huisarts en wijkverpleging). De beoogde doelen van de transformatie – ondersteuning en welzijn dichtbij in de wijk, zorgen dat de boel niet erger wordt (preventie) en een target op de kosten (minder) – kunnen alleen maar worden gehaald door samenwerking in die keten. Organisaties en medewerkers zullen een beeld moeten hebben van de verdeling van verantwoordelijkheden en taken en wie nu eigenlijk wat doet – keten breed. Op een aantal plekken leidt dit besef tot het actief delen van informatie en transparantie. De regio Den Haag is een goed voorbeeld met het sociaal digitaal platform waar zowel voor burgers als voor zorgprofessionals de hele breedte van het sociaal domein inzichtelijk is.
Op heel veel andere plekken zijn we op dit moment, februari 2015, nog lang niet zo ver. Bij een bijeenkomst over de communicatie in en over het sociale domein georganiseerd door één van de Wmo-regio’s observeer ik dat de samenwerking tussen zorg- en welzijnsorganisaties met gemeenten en zorgkantoren ernstig gehinderd wordt door wederzijds wantrouwen. Zorgorganisaties hebben uitgesproken negatieve opvattingen over zorgkantoren en zorgverzekeraars, over gemeenten en over elkaar. Alle andere partijen hebben dat ook, maar net vanuit een ander perspectief. Er is weinig vertrouwen in de partner waarmee je de zorg moet regelen voor de cliënt. Vertrouwen betekent dat je overtuigd bent van de goede bedoelingen van de ander, dat je je veilig voelt in de relatie. Wantrouwen, de houding dat je het slechtste van de ander verwacht, is geen basis voor een goede en duurzame samenwerking. Omdat die samenwerking als ketenpartners noodzakelijk is voor het slagen van de transformatie van het sociaal domein is het nodig om het wantrouwen te onderkennen en het actief als een weerstandsfactor af te bouwen. En dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan.
Een andere houding en gedrag begint altijd met bewustzijn. Sta ik en ik mijn organisatie open voor samenwerking met andere ketenpartners? Als nee, als de dominante beeld van andere organisaties – zorgverleners, zorgverzekeraars en gemeenten – negatief is, waar komt dat dan vandaan? Zijn het oude beelden en verhalen die we maar met ons meedragen? Of zijn het recente ervaringen? Als we een analyse maken van de stand van zaken kunnen we het ook actief aanpakken. En om het aan te pakken, kunnen we, ook als communicatieprofessionals, wat doen. Om te beginnen is het belangrijk om elkaar te kennen. Onbekend maakt onbemind. Communicatieprofessionals in het sociale domein moeten elkaar kennen en kunnen vinden. Weet van elkaar wat je organisatie doet. Ga langs en ga eerst eens kijken en luisteren. Wees open voor vragen vanuit ketenpartners, behandel hen als de belangrijke stakeholders die zij zijn. Maak gebruik van alle mogelijkheden om elkaar te ontmoeten, bijvoorbeeld via de Wmo-regio. En zorg ervoor dat je een relatie hebt, ook voor de momenten als je bijvoorbeeld met elkaar moet samenwerken bij crisiscommunicatie.
De tweede en minstens even belangrijke stap om wantrouwen af te bouwen is transparantie. Wees duidelijk over wie je bent en wat je doet. Doe mee aan informatie via sociale kaarten, lever gevraagd en ongevraagd informatie aan bij ketenpartners over jouw activiteiten. Deel goed nieuws en goede voorbeelden en laat een belangrijke stakeholder als een gemeente delen in jouw succes. Nieuw wijkcentrum open, met vrijwilligers en burgerinitiatief? Natuurlijk hoort de gemeente daarbij. En omgekeerd, als het moeilijk wordt, een locatie moet bijvoorbeeld dicht, betrek daar op tijd de stakeholders in de keten bij.
Zijn daarmee alle problemen uit de weg geruimd? Natuurlijk niet, de transformatie van het sociale domein is een serieuze opgave voor alle betrokkenen. Maar we gaan er niet komen als we er niet samen in op trekken – inwoners, zorg- en welzijnsorganisaties, gemeenten en zorgverzekeraars.
Kijk hier voor communicatietips over het samenwerken in een keten of netwerk in de langdurige zorg.
saskiaterkuile 